Jurnalistika – cəmiyyətdə baş verən hadisələri obyektiv və dolğun şəkildə araşdırıb insanlara çatdıran, eyni zamanda informasiya cəmiyyətinin formalaşmasında mühüm rol oynayan bir sahədir. Bu peşə təkcə xəbərləri yaymaqla məhdudlaşmır; jurnalistlər ictimai nəzarətçi, maarifləndirici, bəzən isə ədalətin səsini yüksəldən şəxslərdir.
Bu ixtisas tələbələrə yazılı və vizual informasiya vasitələri ilə peşəkar işləməyi öyrədir. Yazılı mətbuat, televiziya, radio, rəqəmsal media – jurnalistika bu sahələrin hamısını əhatə edir.
Jurnalistika ixtisası üzrə təhsil alan tələbələr hadisələri araşdırma, təhlil etmə, obyektiv təqdim etmə, intervyu aparma, reportaj hazırlama kimi praktiki və nəzəri biliklərə yiyələnirlər.
Bugünkü informasiya əsrində hər saniyə dünyada nələrinsə baş verdiyini eşidirik, oxuyuruq, izləyirik. Amma bu xəbərləri bizə çatdıranlar sadəcə hadisəni danışanlar deyil — onlar araşdıran, dəyərləndirən, cəmiyyətə yön verən insanlardır. Bu yazıda jurnalistika ixtisasının mahiyyətindən, onun ölkədə və xaricdə tədrisindən, bu sahənin gələcəyindən danışacağıq.
Hazırda ölkəmizdə bir neçə ali məktəb bu ixtisas üzrə təhsil verir. Əsas universitetlər bunlardır:
Bakı Dövlət Universiteti (BDU) – ölkədə bu sahənin ən köklü təhsil ocağı Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universiteti Xəzər Universiteti Qərbi Kaspi Universiteti
Tələbələr həm nəzəri, həm də praktik biliklər əldə edirlər. Tipik dərslər belədir:
Jurnalistika nəzəriyyəsi Reportaj yazmaq və məqalə quruluşu Kütləvi informasiya vasitələri və cəmiyyət Media etikası və qanunvericiliyi Televiziya və radio jurnalistikası İnternet və rəqəmsal media Fotojurnalistika PR və kommunikasiyalar İnformasiya axtarışı və mənbə yoxlaması Tənqidi düşüncə və analitik yazı
Eyni zamanda tələbələr tez-tez media orqanlarında təcrübə proqramlarına cəlb olunur.
Bəli, çünki informasiya axınının bu qədər sürətli və geniş olduğu dövrdə düzgün və obyektiv informasiyaya ehtiyac artmaqdadır. Sosial media, bloqçuluq, podkastlar, rəqəmsal platformalar – bunlar jurnalistikanın yeni formalarıdır və bu sahədə peşəkarlara ehtiyac böyükdür.
Eyni zamanda “fake news” problemi, informasiya manipulyasiyası və dezinformasiya çağımızın böyük problemlərindəndir. Bu səbəbdən cəmiyyət üçün etibarlı, araşdırmaçı və obyektiv jurnalistlərə tələbat hər keçən gün artır.
Yeni başlayan jurnalist: 500–800 AZN Peşəkar müxbir və redaktor: 1000–1500 AZN Televiziya və radio aparıcıları: 1500+ AZN Öz bloqu və auditoriyası olan şəxslər: dəyişkən gəlir (bəzən minlərlə AZN)
ABŞ: illik 40,000 – 80,000 USD Böyük Britaniya: illik 30,000 – 60,000 GBP Almaniya və Fransa: illik 35,000 – 70,000 EUR Türkiyə: aylıq 25,000 – 40,000 TL
Əlavə olaraq, jurnalistlər freelans yazılar, podkastlar, sosial media layihələri ilə əlavə gəlir də qazana bilirlər.
Yaxşı jurnalist olmaq üçün sadəcə yazı qabiliyyəti kifayət etmir. Aşağıdakı keyfiyyətlər vacib sayılır:
Güclü müşahidəçilik Analitik və tənqidi düşüncə Yaxşı ünsiyyət və sualvermə bacarığı Dil biliyi (xüsusilə yazılı ifadə) Hadisələrə maraq və ictimai prosesləri anlamaq Cəsarət və obyektivlik Sürətli reaksiya və informasiyanı süzgəcdən keçirmə bacarığı
Əsasən Azərbaycan dili ilə yanaşı İngilis dili mütləqdir. Çünki beynəlxalq xəbərləri anlamaq, xarici mənbələrdən istifadə etmək, xarici media orqanlarında işləmək üçün bu vacibdir. Əlavə olaraq:
Rus dili – postsovet məkanında fəaliyyət göstərmək üçün Fransız, Alman və ya ərəb dilləri – beynəlxalq media və xarici auditoriya üçün əlavə üstünlükdür
Jurnalistika sahəsində beynəlxalq təhsil sənə yalnız bilik deyil, həm də etika, peşəkarlıq, texniki bacarıq və qlobal perspektiv qazandırır. Əgər sən bu sahədə daha yüksək zirvələrə çatmaq istəyirsənsə, xaricdə təhsil sənin üçün əla fürsətdir.
Əgər sözün gücünə inanırsansa və hadisələrin arxa planını üzə çıxarmaq istəyirsənsə, jurnalistika sənin üçün doğru yoldur. Xaricdə təhsil isə bu sahədə peşəkarlığını beynəlxalq səviyyəyə daşımaq üçün əvəzolunmaz fürsətdir.
